Hen suyễn là tình trạng phổi và đường hô hấp dễ bị viêm khi tiếp xúc với một số tác nhân gây bệnh, chẳng hạn như hít phải phấn hoa hoặc bị cảm lạnh hoặc nhiễm trùng đường hô hấp khác. Bệnh có thể gây ra các triệu chứng khó chịu hàng ngày cản trở việc vui chơi, thể thao, trường học và giấc ngủ. Ở một số trẻ, hen suyễn không được kiểm soát có thể gây ra các cơn hen suyễn nguy hiểm.

BS Trịnh Hồng Nhiên

Bệnh hen suyễn ở trẻ em không khác hen suyễn ở người lớn, nhưng trẻ em phải đối mặt với những thách thức riêng. Tình trạng này là nguyên nhân hàng đầu khiến các em phải đi cấp cứu, nhập viện và nghỉ học.

Thật không may, bệnh hen hiện nay đang không ngừng gia tăng và vẫn không thể chữa khỏi và các triệu chứng có thể tiếp tục đến tuổi trưởng thành. Nhưng với phương pháp điều trị thích hợp, trẻ có thể kiểm soát được các triệu chứng và ngăn ngừa tổn thương cho phổi đang phát triển.

Nguyên nhân do đâu?

Nguyên nhân hen suyễn ở trẻ em chưa được hiểu đầy đủ. Một số yếu tố được cho là có liên quan bao gồm: di truyền khuynh hướng phát triển dị ứng, cha mẹ bị hen, một số loại nhiễm trùng đường hô hấp, tiếp xúc với các yếu tố môi trường, chẳng hạn như khói thuốc lá hoặc ô nhiễm không khí khác.

Các yếu tố khởi phát hen khác nhau ở từng trẻ và có thể bao gồm: nhiễm vi-rút như cảm lạnh thông thường, tiếp xúc với các chất ô nhiễm không khí, chẳng hạn như khói thuốc lá, dị ứng với mạt bụi, lông thú cưng, phấn hoa hoặc nấm mốc, hoạt động thể chất, thay đổi thời tiết hoặc không khí lạnh.

Đôi khi, các triệu chứng hen xảy ra mà không có yếu tố khởi phát rõ ràng.

Các biến chứng nguy hiểm 

Nếu không kiểm soát tốt, hen suyễn có thể gây ra một số biến chứng như:

Các cơn hen nặng, đe dọa tính mạng.

Suy giảm vĩnh viễn chức năng phổi.

Bỏ học hay bị tụt hậu trong trường.

Ngủ kém và mệt mỏi.

Cản trở việc chơi, thể thao hoặc các hoạt động khác.

Khi nào nghĩ đến hen suyễn?

Cần nghi ngờ trẻ bị hen suyễn nếu trẻ có các biểu hiện sau đây:

Ho thường xuyên trở nên trầm trọng hơn khi trẻ bị nhiễm vi-rút, xảy ra khi đang ngủ hoặc do vận động hoặc không khí lạnh kích hoạt.

Tiếng rít hoặc thở khò khè khi thở ra.

Hụt hơi.

Nghẹt ngực hoặc tức ngực.

Các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh hen suyễn khác nhau ở mỗi trẻ, và có thể trở nên tồi tệ hơn hoặc tốt hơn theo thời gian. Một số trẻ có thể chỉ có một dấu hiệu, chẳng hạn như ho kéo dài hoặc nghẹt ngực.

Khi nào phải đi khám?

Phát hiện và điều trị điều trị sớm hen suyễn sẽ giúp kiểm soát các triệu chứng và có thể ngăn ngừa các cơn hen.

Hẹn gặp bác sĩ nếu bạn nhận thấy:

Ho liên tục, không liên tục hoặc có vẻ liên quan đến hoạt động thể chất.

Thở khò khè hoặc tiếng huýt sáo khi trẻ thở ra.

Khó thở hoặc thở nhanh.

Nặng ngực, tức ngực.

Các đợt nghi ngờ viêm phế quản hoặc viêm phổi lặp đi lặp lại.

Chẩn đoán như thế nào?

Bệnh hen suyễn có thể khó chẩn đoán. Bác sĩ sẽ xem xét các triệu chứng và tần suất của chúng cũng như tiền sử bệnh của trẻ như:

Kiểm tra chức năng phổi (đo phế dung).

Thử nghiệm oxit nitric thở ra. Nếu chẩn đoán hen suyễn không chắc chắn sau khi kiểm tra chức năng phổi, bác sĩ có thể khuyên bạn nên đo mức oxit nitric trong một mẫu thở ra của trẻ.

Tuy nhiên, các xét nghiệm hen được sử dụng không chính xác trước 5 tuổi. Đối với trẻ nhỏ hơn, bác sĩ sẽ dựa vào thông tin mà bạn và trẻ cung cấp để chẩn đoán.

Nếu con của bạn dường như bị hen suyễn do dị ứng, bác sĩ có thể đề nghị test da dị ứng. Người ta sẽ châm vào các chất chiết xuất từ các chất gây dị ứng phổ biến, chẳng hạn như lông động vật, nấm mốc hoặc mạt bụi và quan sát các dấu hiệu của phản ứng dị ứng.

Khi nào cần điều trị khẩn cấp?

Trong trường hợp nghiêm trọng, bạn có thể thấy ngực và hai bên của trẻ bị kéo vào trong khi trẻ khó thở. Trẻ có thể bị tăng nhịp tim, đổ mồ hôi và đau ngực, trẻ phải dừng lại giữa chừng để lấy lại hơi thở, sử dụng cơ bụng để thở. Đây là những dấu hiệu trẻ cần phải được cấp cứu ngay.

Ngay cả khi trẻ chưa được chẩn đoán mắc bệnh hen suyễn, hãy tìm kiếm sự chăm sóc y tế ngay lập tức nếu trẻ bị khó thở. Mặc dù các đợt hen suyễn có mức độ nghiêm trọng khác nhau, các cơn hen suyễn có thể bắt đầu bằng ho, tiến triển thành thở khò khè và khó thở.

Phòng ngừa

Lập kế hoạch cẩn thận và tránh các tác nhân gây hen suyễn là cách tốt nhất để ngăn ngừa các cơn hen suyễn.

Hạn chế tiếp xúc với các tác nhân gây hen suyễn. Giúp trẻ tránh các chất gây dị ứng và kích thích gây ra các triệu chứng hen suyễn.

Không cho phép hút thuốc xung quanh trẻ. Tiếp xúc với khói thuốc trong thời kỳ sơ sinh là một yếu tố nguy cơ cao đối với bệnh hen suyễn ở trẻ em, cũng như là nguyên nhân phổ biến của các cơn hen suyễn.

Khuyến khích trẻ hoạt động.

Miễn là bệnh hen suyễn của trẻ được kiểm soát tốt, hoạt động thể chất thường xuyên có thể giúp phổi hoạt động hiệu quả hơn.

Gặp bác sĩ khi cần thiết. Kiểm tra thường xuyên. Đừng bỏ qua các dấu hiệu cho thấy bệnh hen suyễn của trẻ có thể không được kiểm soát, chẳng hạn như cần sử dụng ống hít giảm đau quá thường xuyên.

Giúp trẻ duy trì cân nặng hợp lý. Thừa cân có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng hen suyễn và khiến trẻ có nguy cơ mắc các vấn đề sức khỏe khác.

Trào ngược axit hoặc ợ chua nghiêm trọng (bệnh trào ngược dạ dày thực quản, hoặc GERD) có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng hen suyễn của trẻ.

Mục tiêu điều trị là gì?

Điều trị ban đầu tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh hen suyễn của con trẻ. Mục tiêu của điều trị hen suyễn là kiểm soát các triệu chứng, nghĩa là trẻ có:

Tối thiểu hoặc không có triệu chứng.

Ít hoặc không bùng phát bệnh hen suyễn.

Không giới hạn các hoạt động thể chất hoặc tập thể dục.

Sử dụng tối thiểu các ống hít giảm đau nhanh (cấp cứu), chẳng hạn như albuterol (ProAir HFA, Ventolin HFA, các loại khác).

Ít hoặc không có tác dụng phụ từ thuốc.

Điều trị bệnh hen suyễn bao gồm cả việc ngăn ngừa các triệu chứng và điều trị cơn hen suyễn đang tiến triển. Loại thuốc phù hợp cho trẻ phụ thuộc vào một số yếu tố, bao gồm tuổi tác, các triệu chứng, tác nhân gây hen suyễn và cách nào có vẻ hiệu quả nhất để kiểm soát bệnh hen suyễn của trẻ.

Thuốc kiểm soát lâu dài

Thuốc phòng ngừa, kiểm soát lâu dài làm giảm tình trạng viêm trong đường thở của trẻ. Trong hầu hết các trường hợp, những loại thuốc này cần được dùng hàng ngày.

Các loại thuốc kiểm soát lâu dài

bao gồm: Corticoid dạng hít, các chất bổ trợ leukotriene, theophylin, các chất điều hòa miễn dịch. Tùy theo tính chất của bệnh hen điều kiện từng trẻ mà bác sĩ sẽ chỉ định loại thuốc phù hợp.

Thuốc cắt cơn

Còn được gọi là thuốc cấp cứu, thuốc giãn phế quản nhanh được sử dụng khi cần thiết để giảm triệu chứng nhanh chóng, ngắn hạn trong cơn hen suyễn.

Các loại Thuốc cắt cơn bao gồm:

Thuốc chủ vận beta tác dụng ngắn. Các loại thuốc giãn phế quản dạng hít này có thể làm giảm nhanh các triệu chứng trong cơn hen suyễn. Chúng bao gồm albuterol và levalbuterol. Những loại thuốc này có tác dụng trong vòng vài phút và tác dụng kéo dài vài giờ.

Nếu trẻ có biểu hiện khó thở, ho liên tục, bạn cần phải cho trẻ dùng thuốc cắt cơn ngay. Lặp lại nếu cần trong khi trẻ được đi cấp cứu.

Corticosteroid uống và tiêm tĩnh mạch. Những loại thuốc này làm giảm viêm đường thở do hen suyễn nặng. Chúng có thể gây ra các tác dụng phụ nghiêm trọng khi sử dụng lâu dài, vì vậy chúng chỉ được sử dụng để điều trị các triệu chứng hen suyễn nặng trong thời gian ngắn.

Kế hoạch hành động hen suyễn

Làm việc với bác sĩ của trẻ để lập một kế hoạch hành động hen suyễn. Đây có thể là một phần quan trọng của việc điều trị, đặc biệt nếu trẻ bị hen suyễn nặng. Kế hoạch hành động về bệnh hen suyễn có thể giúp bạn và trẻ:

Nhận biết khi nào bạn cần điều chỉnh thuốc kiểm soát lâu dài.

Xác định mức độ hiệu quả của việc điều trị.

Nhận biết các dấu hiệu của cơn hen suyễn và biết phải làm gì khi cơn hen suyễn xảy ra.

Biết khi nào cần gọi bác sĩ hoặc tìm kiếm trợ giúp khẩn cấp.

Nếu các triệu chứng của trẻ được kiểm soát hoàn toàn trong một thời gian, bác sĩ của trẻ có thể đề nghị giảm liều hoặc ngừng thuốc hen suyễn (điều trị từng bước). Nếu bệnh hen suyễn của trẻ không được kiểm soát tốt, bác sĩ có thể muốn tăng, thay đổi hoặc thêm thuốc (điều trị từng bước).

Lối sống và biện pháp khắc phục tại nhà

Thực hiện các bước để giảm sự tiếp xúc của trẻ với các tác nhân gây hen suyễn sẽ làm giảm khả năng lên cơn hen suyễn. Dưới đây là một số điều có thể hữu ích:

Duy trì độ ẩm thấp ở nhà.

Giữ không khí trong nhà sạch sẽ.

Giảm lông thú cưng. Nếu trẻ bị dị ứng với lông vũ, tốt nhất nên tránh những vật nuôi có lông.

Sử dụng máy điều hòa không khí. Điều hòa không khí giúp giảm lượng phấn hoa trong không khí từ cây cối, cỏ và cỏ dại tìm thấy trong nhà. Điều hòa không khí cũng làm giảm độ ẩm trong nhà và có thể giảm tiếp xúc với mạt bụi của trẻ. Nếu bạn không có máy lạnh, hãy cố gắng đóng cửa sổ vào mùa phấn hoa.

Giữ bụi ở mức tối thiểu.

Làm sạch thường xuyên.

Giảm cho trẻ tiếp xúc với không khí lạnh.

Tóm lại hen suyễn ở trẻ em là bệnh lý cần có sự phối hợp tốt giữa nhân viên y tế và người chăm sóc trẻ, nhằm mục tiêu là giúp bệnh hen của trẻ được kiểm soát tốt. Điều này giúp trẻ không phải đối diện với nguy cơ lên cơn suyễn cấp, nguy cơ bị mất các buổi học, các môn thể thao vận động và giúp trẻ phát triển như bình thường.

TS.BS Trịnh Hồng Nhiên

Trưởng khoa Hô hấp BV Nhi Đồng TP

Theo Tạp Chí Sức Khỏe

Trở lại Các bệnh

Chia sẻ bài viết:

Copy link thành công

Bạn muốn đặt câu hỏi cho Trịnh Hồng Nhiên

Đặt câu hỏi cho bác sĩ