BS. Nguyễn Văn Tiến

• Bác sĩ Chuyên khoa II
• Ung bướu
• Trưởng khoa Ngoại 2
• Bệnh viện Ung bướu TP.HCM - CS1

Xem thêm thông tin

Ung thư đang ngày càng gia tăng về số lượng và trở thành nỗi ám ảnh với nhiều người, nhiều gia đình - đó là một thực tế. Nhưng, bên cạnh đó cũng phải ghi nhận những kỹ thuật hiện đại khác trong chẩn đoán như nội soi, phẫu thuật robot, vi phẫu tạo hình cũng ngày càng giúp ích rất nhiều cho việc chẩn đoán, phát hiện và điều trị ung thư sớm, cùng với các phương pháp điều trị ung thư ngày càng hiệu quả như đa mô thức, thuốc nhắm trúng đích... Đặc biệt, nhiều bệnh nhân ung thư cũng được tiếp thêm Nghị lực, Niềm tin trong quá trình điều trị, khi đồng hành cùng họ là những người BS tận tâm vì bệnh nhân, gắn bó với bệnh nhân như là cách trả ơn cho Cuộc Đời... Cuộc trò chuyện cùng BS CKII Nguyễn Văn Tiến - Trưởng khoa Ngoại 1 - BV Ung Bướu TPHCM càng khắc họa rõ nét hơn những điều này. 

1/ Ung thư thật sự trở thành nỗi ám ảnh, khi mà số lượng bệnh nhân tại BV Ung bướu tăng khoảng 10%/năm. Mỗi ngày bệnh viện tiếp nhận khám và điều trị ngoại trú cho khoảng 3.000 ca, điều trị nội trú khoảng 1.500 ca. BV Ung bướu TPHCM luôn quá tải. Bệnh ung thư đã trở thành gánh nặng với gia đình, xã hội và ngành y tế. Nguyên nhân từ đâu, thưa BS?

Tỉ lệ ung thư mới mắc tăng ở Việt Nam, cũng như trên toàn thế giới. Tỉ lệ mắc ung thư trên toàn thế giới tăng dần từ năm 1975 trong tất cả báo cáo dịch tễ học trên toàn thế giới. Có một số lý do cho sự tăng nhanh này.

Thứ nhất, do dân số tăng, tuổi thọ người dân tăng, nhất là ở các nước phát triển. Bên cạnh đó là ảnh hưởng của các yếu tố môi trường, công nghiệp hóa, nếp sống, thực phẩm, các chất kích thích như rượu bia... khiến tỉ lệ ung thư tăng dần theo thời gian. Năm 2018, có khoảng 18 triệu người mắc mới ung thư trên thế giới. Dự kiến tỉ lệ này sẽ tăng gấp đôi năm 2040. Đây là gánh nặng bệnh tật lớn cho người bệnh.

Thứ hai, nhờ biện pháp sàng lọc phát hiện sớm, số lượng người phát hiện mắc ung thư cũng tăng. Mặc dù tỉ lệ mắc bệnh tăng, nhưng phát hiện ở giai đoạn sớm khiến cho bệnh chữa trị hiệu quả hơn, đồng nghĩa với số người chữa trị thành công tăng lên. Cùng với sự phát triển kinh tế xã hội, các phương tiện truyền thông tuyên truyền ngày càng hiệu quả, người bệnh có điều kiện tiếp cận gần hơn với tiến bộ khoa học kỹ thuật để chữa bệnh.

Tuy nhiên, người dân không nên quá lo lắng và bi quan, đây là căn bệnh của xã hội, liên quan đến nền kinh tế phát triển của nhiều quốc gia. Hiện nay, việc phát hiện và điều trị sớm ung thư đã giúp điều trị hiệu quả căn bệnh này.

  Hệ thống máy PET/CT hiện đại nhất Việt Nam tại Bệnh viện Ung Bướu TPHCM

2/ Đầu năm nay, BGĐ BV Ung bướu TPHCM đã đầu tư máy hình ảnh học PET/CT hiện đại nhất VN. Bên cạnh đó là các kỹ thuật hiện đại khác trong chẩn đoán như nội soi, phẫu thuật robot, vi phẫu tạo hình... Điều này có ý nghĩa như thế nào cho việc chẩn đoán và điều trị bệnh nhân ung thư, thưa BS?

So với chụp CT hay MRI, PET/CT là một phương pháp cung cấp đồng thời hình ảnh cấu trúc giải phẫu rõ nét của CT và hình ảnh tổn thương sớm ở mức độ tế bào, mức độ phân tử của PET. Do vậy PET/CT có độ nhạy, đặc hiệu, chính xác cao, có khả năng phát hiện tổn thương hoặc bệnh lý ở giai đoạn rất sớm. Đặc biệt, đây được đánh giá là kỹ thuật chẩn đoán ung thư mới có thể tìm kiếm các vị trí ung thư di căn, phát hiện tổn thương nguyên phát của ung thư, thậm chí phát hiện ung thư ngay khi cơ thể chưa hình thành tổn thương về mặt cấu trúc - điều mà chụp CT, MRI... đều không thể phát hiện ra.

Việc áp dụng kỹ thuật hiện đại như chụp PET/CT là một giải pháp vô cùng quan trọng nhằm chẩn đoán, phát hiện và điều trị ung thư sớm. Hình ảnh học với PET/CT giúp chẩn đoán chính xác giai đoạn bệnh, từ đó hỗ trợ ra quyết định trong việc chẩn đoán, điều trị bệnh ung thư được cá thể hóa, chính xác hơn và làm tăng hiệu quả điều trị. Hiện nay trong chẩn đoán ung thư không chỉ còn chẩn đoán bằng hình thái học mà còn cho biết về đặc điểm sinh học của bướu, các xét nghiệm mới về miễn dịch, giải trình tự gen cũng đã được thực hiện tại Việt Nam.

Ngoài ra, các kỹ thuật hiện đại như phẫu thuật nội soi bằng robot, vi phẫu, tái tạo... hay các phương pháp xạ trị hiện đại như SBRT, IMRT, IGRT đã được áp dụng rộng rãi cho bệnh nhân. Bệnh nhân đã có thể tiếp cận với thuốc hóa trị, thuốc nhắm trúng đích mới, ghép tủy cho các bệnh lý huyết học... được áp dụng ngay tại Việt Nam. Đặc biệt, liệu pháp miễn dịch - một phương pháp điều trị ung thư mới nhất - cũng đã được áp dụng.

Các phương pháp điều trị hiện nay không chỉ hướng đến tăng hiệu quả, còn hướng đến giảm độc tính, giảm di chứng, tăng chất lượng cuộc sống, giữ được chức năng sinh học và yếu tố thẩm mỹ của người bệnh. Do đó việc BV Ung Bướu TP.HCM áp dụng các phương pháp chẩn đoán và điều trị tiên tiến, hiện đại là một tin vui cho bệnh nhân ung thư.

3/ Không như nhiều người vẫn nghĩ, “ung thư là hết, ung thư là chết”, ngày nay, các phương pháp điều trị ung thư ngày càng hiệu quả: đa mô thức, thuốc nhắm trúng đích... Độc giả rất muốn hiểu thêm về điều này, thưa BS.

Có một số định kiến sai lệch về bệnh ung thư không những ở người còn hạn chế về kiến thức khoa học, mà cả ở giới có học thức. Định kiến sai lầm phổ biến nhất là mắc bệnh ung thư thì đương nhiên là mang bản án tử hình, nếu có điều trị thì cũng chỉ có thể vớt vát, kéo dài cuộc sống thêm một thời gian ngắn. Hệ lụy của định kiến này là tâm lý bi quan quá mức, buông bỏ và không tuân thủ điều trị. Thực tế với các tiến bộ y học ngày nay đã giúp nhiều người chữa khỏi hoặc có thể kéo dài cuộc sống thêm đáng kể tuỳ loại ung thư và giai đoạn bệnh. Một số loại bệnh ung thư có tỉ lệ khỏi bệnh trên 5 năm vượt quá 90% nếu phát hiện ở giai đoạn sớm và điều trị kịp thời như ung thư tuyến giáp, ung thư vú, ung thư tiền liệt tuyến, ung thư đại tràng. Hiện tại Bệnh viện Ung bướu TPHCM đã có rất nhiều bệnh nhân ung thư đã chữa trị ổn định 10 năm, 20 năm, 30 năm...

Lý do có lẽ là mọi người thường có cảm nhận chủ quan, nhận thấy xung quanh mình có nhiều bệnh nhân ung thư sau một thời gian điều trị là tử vong mà ít biết đến rất nhiều người bệnh ung thư đã được điều trị thành công, đang sống khoẻ mạnh. Nhưng tâm lý chung là ít ai “khoe” bệnh của mình cho người khác biết, kể cả khi được điều trị có hiệu quả, trong khi bệnh đã rất nặng hay cận tử thì người thân, bạn bè ai cũng biết và đến thăm hỏi.

Khách quan mà nói thì một số cơ chế bệnh sinh học ung thư còn chưa được làm sáng tỏ, căn bệnh này vẫn còn nhiều bí ẩn cần được khám phá, nhiều phương thức điều trị mới cần được nghiên cứu để chữa trị. Dường như điều này lại là nguyên nhân làm cho thông tin về bệnh ung thư dễ bị sai lạc, phản khoa học, dẫn tới không ít người bệnh ung thư bị lợi dụng. Chúng tôi cho rằng điều đúng đắn nhất và nên làm là người bệnh và gia đình hãy trao đổi trực tiếp với bác sĩ chuyên khoa để hiểu rõ nhất về bệnh, điều trị và tiên lượng cũng như dùng các phương thức, thuốc điều trị chính thống tại cơ sở chuyên khoa, không nghe theo những lời đồn đại để mất đi thời gian quý báu có thể chữa được bệnh mà sẽ là tiền mất tật mang.

4/ Hơn 25 năm, BS hẳn đã đối mặt với rất nhiều ca ung thư khác nhau, thành công nhiều nhưng thất bại cũng là điều không thể tránh khỏi. Vậy cảm xúc, suy nghĩ của Bác sĩ sau mỗi ca phẫu thuật thành công hoặc thất bại sẽ khác nhau như thế nào? Và đâu là những trường hợp mà BS nhớ nhất?

Hơn 25 năm, tôi đã phẫu thuật hàng ngàn ca ung thư phụ khoa, thành công rất nhiều nhưng thất bại không ít. Những ca thành công và thất bại đó là một bài học để tôi không ngừng phấn đấu và rèn luyện hơn nữa cái nghề của mình. Có những ca tôi đã vực lại sự sống cho họ, vì biết rằng một cái lắc đầu của tôi là kết thúc một mạng người. Nhiều trường hợp tôi quyết định phẫu thuật cho họ và thật sự may mắn họ sống tới bây giờ vì kết quả không phải là ung thư! Tôi đã phẫu thuật trên 20 ca có khối bướu khổng lồ từ 30-50 kg. Nhưng tôi không tự mãn, bởi vì có những ca rất đơn giản nhưng bị biến chứng và tử vong sau đó. Cả gia đình bệnh nhân phản ứng, thưa kiện... Nhưng tôi hoàn toàn không buồn vì đã xác định đây là cái nghiệp của ngành y.

5/ Điều BS hạnh phúc nhất trong công việc này là gì?

Tất cả những điều tôi làm bởi vì tôi muốn trả ơn cuộc đời vì cuộc đời đã ưu ái tôi quá nhiều: có một gia đình làm chỗ dựa vững chắc, bạn bè, đồng nghiệp quý mến, 2 đứa con cũng nối nghiệp bố và tài sản lớn nhất là sự yêu thương của bệnh nhân.

Hạnh phúc lớn nhất của tôi là làm cho bệnh nhân tin tưởng vào bác sĩ điều trị ung thư. Hầu hết bệnh nhân chỉ cần nghe nói mình mắc bệnh ung thư đều mang tâm lý hoang mang, dễ bị kích động và không chấp nhận sự thật. Tuy nhiên, những người khỏe mạnh bình thường thì rất ngại đi khám, khiến bệnh bị phát hiện ở giai đoạn quá muộn. Điểm khác biệt nhất của bác sĩ ung bướu là tạo niềm tin cho bệnh nhân và người nhà ngay từ quá trình thăm khám, sàng lọc bệnh.

Ai cũng muốn sống, nhưng kỳ vọng sống của mỗi người khác nhau. Có người mẹ trẻ bị ung thư mong sống lâu hơn để đứa con nhỏ kịp nhớ mặt; người mẹ già mong đủ sức khỏe chụp cùng con trong tấm ảnh gia đình ngày cưới; hay mẹ từ chối xạ trị để cứu đứa con trong bụng. Tôi luôn khuyên bệnh nhân có ý thức về sức khỏe và tầm soát ung thư sớm. Nhiều bệnh ung thư chỉ cần xét nghiệm thường quy, siêu âm, nội soi, chụp X-quang là có thể phát hiện bệnh và chữa khỏi hoàn toàn. Quan trọng nhất là họ tin tôi, tin vào y học. Ung thư phát hiện sớm đều có thể chữa khỏi hoàn toàn.

 6/ Thưa BS, hiện nay Ung thư xuất hiện cả ở những ở người trẻ. Nguyên nhân vì sao?

Tại Mỹ, hàng năm có khoảng 70.000 người trẻ tuổi (từ 15 - 39 tuổi) bị chẩn đoán ung thư, chiếm tỉ lệ khoảng 5% các trường hợp ung thư. Các loại ung thư thường gặp ở người trẻ bao gồm:

Lymphomo (21%) với bệnh Hodgkin chiếm 12%.

Melanôm (15%).

Ung thư cơ quan sinh dục nam (11%).

Ung thư hệ nội tiết, đặc biệt là ung thư tuyến giáp (11%).

Ung thư cơ quan sinh dục nữ (9%), chủ yếu là ung thư cổ tử cung và ung thư buồng trứng.

Một số loại ung thư hiếm gặp hơn bao gồm ung thư hệ thần kinh (6%), bệnh bạch cầu (6%), ung thư vú (5%), ung thư đường tiêu hóa (4%), sarcôm phần mềm (3%), sarcôm xương (3%) và ung thư đầu cổ, tiết niệu và hô hấp (2% mỗi loại).

Ung thư xảy ra là do các biến đổi xảy ra trên gen của các tế bào. Một số gen kiểm soát quá trình tăng sinh, phân chia và chết theo chương trình của tế bào. Các gen này khi bị đột biến sẽ làm các tế bào tăng sinh ngoài tầm kiểm soát, sau đó có thể dẫn đến ung thư.

Một số bệnh nhân trẻ tuổi bị di truyền các gen bị đột biến từ bố mẹ nên làm gia tăng nguy cơ của một số loại ung thư nhất định. Những người mang các gen đột biến sẽ phát triển thành ung thư ở độ tuổi trẻ hơn so với người bình thường. Ví dụ:

Đột biến gen BRCA: tăng nguy cơ ung thư vú, buồng trứng và một số loại ung thư khác.

Hội chứng Lynch (do đột biến gen sửa chữa bắt cặp DNA): tăng nguy cơ ung thư đại trực tràng, buồng trứng, nội mạc tử cung và một số loại ung thư khác.

Hội chứng đa polyp tuyến có tính gia đình (do đột biến gen APC): Tăng nguy cơ ung thư đại trực tràng.

Hội chứng Li-Fraumeni (phần lớn do đột biến gen TP53): tăng nguy cơ một số ung thư như bệnh bạch cầu, sarcôm và một số loại ung thư khác.

Tuy nhiên, phần lớn các trường hợp ung thư ở người trẻ lại không phải do bị ảnh hưởng bởi các gen di truyền.

Phần lớn ung thư người lớn do các đột biến gen mắc phải do ảnh hưởng của môi trường hay lối sống. Một số trường hợp không xác định được nguyên nhân gây đột biến. Các thói quen sống làm tăng nguy cơ ung thư bao gồm: hút thuốc lá, béo phì, chế độ ăn không lành mạnh, ít vận động và uống quá nhiều rượu. Ngoài ra, việc phơi nhiễm với một số yếu tố môi trường như tia cực tím, ô nhiễm không khí, hóa chất hoặc tia phóng xạ trong công việc hay từ radon cũng đóng vai trò quan trọng trong sinh bệnh học ung thư ở người lớn. Tuy nhiên, các yếu tố này cũng cần thời gian tác động kéo dài mới gây ra ung thư, nên cũng không được xem là yếu tố đóng vai trò quá lớn trong ung thư ở người trẻ

Một số nguyên nhân khác được xem là nguyên nhân gây ra ung thư ở người trẻ tuổi:

Phơi nhiễm với tia cực tím từ mặt trời hay các giường tắm trắng làm tăng nguy cơ melanôm và các ung thư da khác.

Nhiễm HPV tăng nguy cơ ung thư cổ tử cung.

Nhiễm HIV tăng nguy cơ lymphôm không Hodgkin, sarcôm Kaposi.

Tiền căn điều trị ung thư khác bằng hóa trị hoặc xạ trị có thể gây ra ung thư thứ hai, đặc biệt là bệnh bạch cầu.

Các nguyên nhân được biết ở trên chỉ đóng 1 phần rất nhỏ trong sinh bệnh học của ung thư ở người trẻ. Nhiều đột biến gen xảy ra ngẫu nhiên ở trong tế bào mà không tìm ra bất kỳ nguyên nhân nào khác tác động từ bên ngoài.

7/ Không chỉ là thầy thuốc, mà còn là người bạn và ân nhân giúp điều trị miễn phí cho không ít phụ nữ hoàn cảnh khó khăn. Đồng thời, BS còn tham gia thành lập Hội từ thiện Mattana, hàng năm quyên góp 1 tỷ đồng, thường xuyên quyên góp giúp đỡ rất nhiều bệnh nhân có hoàn cảnh khó khăn, không có khả năng điều trị tại bệnh viện và nhiều chương trình phúc lợi khác. Vì sao BS quyết định dấn thân vào những công việc gian nan, khổ cực và cả tốn kém này?

Tôi sinh ra từ một gia đình nghèo, từ cái nghèo cái khổ, cái thiếu hiểu biết mà một người thân trong gia đình tôi phải mất đi. Điều đó đã thôi thúc tôi học ngày học đêm để có thể học làm bác sĩ cứu người. Và tôi cũng đồng cảm hơn với những người dân nghèo. Người giàu bị bệnh khổ 1, thì người nghèo bị bệnh còn khổ 10, khổ 100. 26 năm “bén duyên” với những chị em bị bệnh hiểm nghèo là điều tôi chưa từng nghĩ đến khi còn là sinh viên Y khoa. Song, tôi luôn tâm niệm: “Tất cả việc chúng ta làm đều là cơ duyên của cuộc đời ban tặng; việc đó tốt hay xấu đều tùy thuộc vào sự lựa chọn của mỗi người. Với tôi, chọn gắn bó với những bệnh nhân ung thư khó khăn đem lại cho tôi nhiều cơ hội để trả ơn đời”. Điều khiến tôi cảm thấy vui không chỉ bởi đã điều trị thành công cho nhiều trường hợp bệnh hiểm nghèo; mà còn trực tiếp vận động; kêu gọi các nhà hảo tâm giúp đỡ các bệnh nhân hoàn cảnh khó khăn có điều kiện điều trị bệnh hiểm nghèo. Bên ngoài xã hội tôi đã thành lập hội Tenis từ thiện từ hơn 10 năm mang tên MATTANA đó là thương hiệu nổi tiếng của tổng công ty may Nhà Bè do người bạn thân Nguyễn Ngọc Lân làm tổng giám đốc tài trợ. Chính trong các giải từ thiện và các bạn bè các mạnh thường quân, các Hội từ thiện khuyên góp, lúc đầu chúng tôi giúp đỡ cho các bệnh nhân nghèo. Sau đó số tiền ủng hộ càng nhiều, chúng tôi xây nhiều căn nhà tình thương khắp các tỉnh (mỗi năm từ 15-20 căn). Năm rồi chúng tôi xây 4 cây cầu ở miền Tây giúp người dân thuận tiện trong việc đi lại. Trong năm nay, cũng mục đích từ thiện trên, chúng tôi sẽ lập quỹ chăm sóc bệnh nhân ung thư giai đoạn cuối tại nhà.

8/ Sự hỗ trợ từ Ban Giám Đốc và đồng nghiệp, cũng như từ gia đình đóng vai trò như thế nào trong hành trình vì Bệnh nhân của BS?

Gia đình luôn là điểm tựa vững chắc, là nơi trở về sau những ca mổ căng thẳng ở bệnh viện. Tôi may mắn vì bà xã dù không làm việc trong ngành Y nhưng luôn hiểu, tin tưởng, động viên và là hậu phương vững chắc để tôi được thực hiện tất cả những điều mình từng ấp ủ.

Tại bệnh viện, tôi hạnh phúc khi có những người bạn đồng nghiệp luôn đoàn kết và tận tâm, đặc biệt là lãnh đạo Ban giám đốc Bệnh viện đã luôn tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất để chúng tôi có cơ hội cống hiến và tậm tâm với công việc điều trị ung thư cho bệnh nhân. Đó cũng là cách để tôi trả ơn cuộc đời này.

BS CKII Nguyễn Văn Tiến

Trưởng khoa Ngoại 1- BV Ung Bướu TP.HCM

Theo Tạp chí Sức Khỏe